Ἀγαπητὲ Θεοδόση,
Τὸ παρηκολούθησα. Θέλω νὰ τὸ διαβάσω ὁλο ἀπὸ κοντά ὅταν δημοσιευθῆ. Ἐγὼ δίδω μεγάλη σημασία στὴν προσωπικὴ γλῶσσα τοῦ συγγραφέως. Ὄχι κοινὴ καθιερωμένη, ὁποία καὶ νὰ εἶναι. Δὲν
μοῦ ἀρέσει ἡ δημοτικὴ ἀλλὰ οὔτε ἡ καθαρεύουσα, οὔτε ἡ νεοελληνική. Φρονῶ ὅτι ὁ καθεὶς προτιμότερο νὰ ἐκφράζεται μὲ τὸν ἰδικό του διαφορετικὸ λόγο. Δὲν λέγω πὼς πρέπει νὰ γράφῃς σὰν τὸν Παπαδιαμάντη ἤ τὸν Καβάφη, ἀλλὰ μὲ τὸν τρόπου ποὺ σὲ ξεχωρίζει καὶ σὲ κάνει ἐσένα μοναδικό. Ἐγὼ δὲν θὰ ἔγραφα “σκέφτηκε” ἀλλὰ “ἐσκέφθη”.
Συγχαρητήρια καὶ σοῦ εὔχομαι περαιτέρω ἐπιτυχία.
Φιλικά,Δημήτρης Κιτσίκης
Ἐκδόσεις Θ. Α. Παπαδημητρόπουλου
Ἀγαπητὲ κ. καθηγητά,
Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.
Ἔχει πλάκα, γιατὶ χθὲς συλλογιζόμουν ἀκριβῶς ἐτοῦτο τὸ σημεῖο (κι ἄλλα): ἐσκέφθη ἢ σκέφθ(τ)ηκε;
Κατανοῶ πολύ καλὰ τί μοῦ γράφετε.
Θἄλεγα: ὅ,τι χρειασθῇ κατὰ περίστασιν (νά ἐδῶ δέ μοῦ πάει νὰ γράψω κατὰ περίσταση). Στὰ κείμενα τὰ δικά μου τὰ εἰσαγωγικὰ καὶ σχολιαστικὰ τοῦ Ἴψεν (θὰ τὰ δῆτε σ’ ὅ,τι ἔχω στείλει): ἐσκέφθη συνήθως γράφω. Ἐδῶ, ὅμως, ἦταν μετάφραση. Σ’ ἄλλη ἰψενικὴ μετάφραση ἀποδίδω τὸ κείμενο σὲ μιὰν ἐξαπλουστευμένη Καθαρεύουσα. Γιατί; Ἡ Νορβηγικὴ τοῦ 19ου αἰῶνος μοιράζεται πολλά μὲ τὰ δικά μας λόγια καὶ δημώδη ἰδιώματα. Μάλιστα, πιστεύω ὅτι οἱ δικοί μας οἱ «φωστῆρες» γλωσσολόγοι ἔχουν πάρει πολλὰ πατάρα ἀπὸ τὴ μεγάλη Σκανδιναυικὴ γλωσσολογικὴ παράδοση… Ὅμως, ἡ Ἑλληνικὴ δέν εἶναι μία ἀπ’ τὶς πολλές ἐθνικὲς εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες! Ἀλλὰ εἶναι μαϊμοῦδες…
Κ’ ἐπειδὴ θαυμάζετε τὴ γλῶσσα τῶν Εὐαγγελίων (ὅπως κ’ ἐγώ), σᾶς παραθέτω ἕνα δικό μου κείμενο ποὺ ἐκεῖ ἔχει τὶς ρίζες του:
Ἐσωτερικὴ Γεωμετρία
Δέν ἠδύνατο νὰ ἐκφράσῃ τὴν λύπην του· ἦτο βαθυτάτη καὶ ἀνομολόγητος οὐχὶ λόγῳ ἐλλείψεως θελήσεως ἢ ἀδυναμίας διατυπώσεως· ἡ ἴδια ἡ γλῶσσα δέν τοῦ ἔδιδε — εἰς ἐκεῖνον ἐν πάσῃ περιπτώσει — τὸ ὄργανον ἐκφράσεως! Αἱ λέξεις δέν ἐπαρκοῦσαν· ἀνέβαινον ὡς ἄκαμπται κλαγγαὶ εἰς τὴν συνείδησιν αὐτοῦ, τοῦτ’ ἔστιν: ἦχοι καὶ ἔννοιαι ἀκατάλληλαι διὰ τὴν λεπτοφυῆ του αἴσθησιν ἥτις τὸν διακατεῖχε καὶ τὸν ἐδυνάστευε.
Ἐσκέφθη πρὸς στιγμὴν τὴν ἀρχαίαν ῥῆσιν τοῦ ἐπιστημονικοῦ του προπάτορος: Τριῶν τούτων ἕνεκα χάριν ἔχειν τῇ Τύχῃ: πρῶτον μὲν ὅτι ἄνθρωπος ἐγενόμην καὶ οὐ θηρίον· εἷτα ὅτι ἀνὴρ καὶ οὐ γυνή· τρίτον ὅτι Ἕλλην καὶ οὐ βάρβαρος. Καί, μολονότι εἶχε καί τὰ τρία ἀγαθὰ τῆς Μοίρας καὶ ἐγεωμέτρει ὁμοίως τοῦ ἀρχαίου, τὸ κενὸν παρέμενε δυσαναπλήρωτον καὶ κρημνῶδες.
Ἤρχισε νὰ ἐνθυμῆται τὴν πορεία ἕως τοῦδε. Εἰς τὸ σχολεῖον ἔλεγον αὐτῷ: «Μάθε νὰ ὑπακοῦς!» καὶ ἔμαθε. Εἰς τὰ πρῶτα ἔτη τῆς σταδιοδρομίας: «Μάθε νὰ διατάζῃς!» καὶ ἔμαθε. Ἕως ὅτου ἐγεωμέτρησε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ:
Πᾶσα ἕλξις καθίστατο κύκλος·
πᾶν πένθος εὐθεῖα ἐκτεινομένη ἐπ’ ἄπειρον·
εἰς πᾶσαν τεθλασμένην, τὸν κατέτρωγε
δυσθεώρητον ἄλγος.
Τότε, χαώδης διαπίστωσις ἐξυφάνη εἰς τὰ ἀκρώρεια τῆς συνειδήσεως αὐτοῦ:
Ἀγάπη ἐστι
ἧς μέρος οὐθέν.
Ἐδάκρυσε -ἦτο εὐσυγκίνητος. Ἐνεθυμήθη καὶ ἄλλα πολλά. Ἔκλαυσε καί, καθὼς ἥρπαξε τὸ κρυσταλλωμένον δάκρυόν του, διέγνωσε συνταρακτικὴν ἀλήθειαν: Ἦτο συμμετρικόν, σχήματος κανονικοῦ καὶ ἰδιαιτέρας εὐμορφίας.
Ἀκόμη καὶ τοῦτο ἔκρυβε ψιχίον τῆς ψυχῆς αὐτοῦ.
Dimitri.Kitsikiς έγραψε:
Ἀγαπητὲ Θεοδόση,
Γίνομαι πιὸ συγκεκριμένος.
Κατ’αρχάς, ὡς Γάλλος ἡ γλῶσσα μου εἶναι ἡ γαλλικὴ καὶ ἔχω γράψει μόνον σχετικὰ ὀλίγα ποιήματα ἀπ’εὐθείας στὰ ἑλληνικά. Ἡ ποιητικὴ τριλογία μου Omphalos – L’Orocc dans l’âge de Kali – Le paradis perdu sur les barricades ἀπεδόθη στὰ ἑλληνικὰ ἀπὸ τὸν μακαρίτη ποιητὴ Μιχάλη Σαντορινιὸ ὑπὸ τὴν καθοδήγησι τοῦ ἀξέχαστου φίλου μιᾶς ζωῆς τοῦ Πέτρου Παπαδοπούλου, μεταφραστοῦ καὶ καθηγητοῦ στὸ Γαλλικὸ Ἰνστιτοῦτο τῶν Ἀθηνῶν. Αὐτὰ εἶναι: ¨Ὀμφαλός (Ἐκδόσεις Κέδρος) -Ὁ Ἄνδυς στὸν καιρὸ τῆς Καλῆς (Ἐκδόσεις τοῦ Βιβλιοπωλείου τῆς Ἑστίας)- Πτώση (Ἐκδόσεις Ἀκρίτας).
Γιὰ νὰ γίνω πιὸ κατανοητὸς θεωρῶ ὅτι ὁ δημιουργὸς ἐξ ὁρισμοῦ εἶναι μοναδικὸς καὶ λάθος εἶναι νὰ τὸν κατατάσουν ἐντὸς σχολῆς. Ἔτσι τὰ ἔργα τοῦ ζωγράφου Ῥέμπραντ ἀναγνωρίζονται ἀμέσως χωρὶς νὰ χρειάζεται νὰ εἰδῇ κανεὶς ἐπὶ τοῦ πίνακος τὴν ὑπογραφή του. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ Καβάφης. Βεβαίως ὑπάρχουν καὶ ζωγράφοι “σὰν τὸν Ῥεμπραντ” καὶ ποιητὲς “σὰν τὸν Καβάφη”.
Δημιουργὸς σημαίνει μοναδικός, δηλαδὴ ἀναρχικός, ὁ καθεὶς μὲ τὴν τρέλλα του, μὲ τὴν γραμματική του, μὲ τὴν ὀρθογραφία του. Οἱ κανόνες εἶναι ὁ στενὸς κορσὲς τοῦ κοινοῦ ἀνθρώπου.
Ὡς πρὸ ἐμένα, τὸ μόνο σημεῖο ἀναφορᾶς τοῦ ἔργου μου εἶναι ὁ Ζάν-Ζὰκ Ῥουσσῶ τοῦ ὁποίου θεωρῶ ἀφελῶς ὅτι εἶμαι ἡ μετενσάρκωσις. Ἀπεβίωσε τὸ 1778 καὶ ἀκόμη σήμερα οὐδεὶς καταλαβαίνει ἀκριβῶς τὶ ἤθελε νὰ εἰπῇ. Δὲν γνωρίζω φυσικὰ ἐὰν σὲ διακόσια καὶ πλέον χρόνια θὰ γνωρίζῃ κανεὶς τὶ ἐννοοῦσα.
Φιλικά,
Δημήτρης Κιτσίκης
19/08/2021
