Πῶς οἱ νεοπλατωνιστὲς ἔκτισαν τὴν ἕνωσι μὲ τὸν Θεό «Οἱ δύο ἀρχιτέκτονες τῆς Ἁγίας Σοφίας, ὁ Ἰσίδωρος ἀπὸ τὴ Μίλητο καὶ ὁ Ἀνθέμιος ἀπὸ τὶς Τράλλεις ἀνῆκαν στὸν κύκλο τοῦ Ἀμμώνιου Ἐρμείου ποὺ κατεῖχε τὴν ἕδρα τῆς φιλοσοφίας στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ εἶχε μαθητεύσει κοντὰ στὸν Πρόκλο. Ἡ Ἀκαδημία τοῦ Πλάτωνα στὴν Ἀθῆνα εἶχε κλείσει τὸ 529 μ.Χ., τρία μόλις χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν ἔναρξη κατασκευῆς τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ἡ Σχολὴ τῆς Ἀλεξάνδρειας ὅμως ἀκόμη λειτουργοῦσε καὶ ἦταν τὸ κέντρο τῆς ἑλληνικῆς γνώσης γιὰ τὴ μηχανικὴ καὶ τὴν ἀκουστική. Ὁ Φωκᾶς, ἔπαρχος τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ στενὸς συνεργάτης τοῦ Αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ ἦταν αὐτὸς ποὺ κάλεσε τοὺς δύο ἀρχιτέκτονες. Εἶχε κι αὐτὸς συνδεθεῖ μὲ τὸν κύκλο τῶν νεοπλατωνιστῶν. Οἱ νεοπλατωνιστὲς συνέδεαν σὲ μία ἑνιαία φιλοσοφία τὶς διδαχὲς τοῦ Πυθαγόρα, τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοτέλη καὶ τῶν Μυστηρίων. Ὁ Φωκᾶς κατηγορήθηκε γιὰ παγανισμὸ τὸ 545μ.Χ. καὶ αὐτοκτόνησε. Διαπιστώνουμε ὅτι τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα, «ξένο καὶ παγανιστικὸ» ἐκ πρώτης ὄψεως, βρέθηκε στὸν πυρῆνα τῆς διαμόρφωσης τῆς χριστιανικῆς ταυτότητας. Ἡ Ἁγία Σοφία χτίστηκε ἀπὸ ἕναν κύκλο νεοπλατωνιστῶν οἱ ὁποῖοι πίστευαν ὅτι μέσα ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη μπορεῖς νὰ προσεγγίσεις τὸ θεῖο. Γνωρίζουμε ὅτι οἱ νεοπλατωνιστὲς ἐνδιαφέρονταν γιὰ τὶς ἰδιότητες καὶ τὶς ἀντανακλάσεις τοῦ φωτός, ὅτι εἶχαν γνώσεις γεωμετρίας καὶ ἀνώτερων μαθηματικῶν καὶ ὅτι ὑπολόγιζαν τὶς ἰδιότητες τῶν στερεῶν μέσα σὲ στερεά. Σκεφτεῖτε ὅτι ὁ «Καλλιχόρος» τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι ἕνα στερεὸ μέσα σὲ στερεό. Ὁ Παῦλος Σιλεντιάριος, μέλος τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ Συμβουλίου, χρησιμοποίησε αὐτὴ τὴ λέξη τὸν 6ο αἰῶνα γιὰ νὰ περιγράψει τὸν χῶρο κάτω ἀπὸ τὸν τροῦλο, ὅπου λαμβάνει χώρα ἡ λειτουργία. Μέσα στὴν Ἁγία Σοφία ἡ ἐνέργεια τοῦ ἤχου δὲν ἐξανεμίζεται, ἀλλὰ ἀντίθετα συμπυκνώνεται καὶ ἐντείνεται καθὼς ἀνυψώνεται πρὸς τὸν τροῦλο. Καθὼς φτάνει στὸν τροῦλο, ἐπιστρέφει ἀντηχώντας πρὸς τά κάτω στὸ πλῆθος τῶν πιστῶν ποὺ ψάλλουν κι αὐτοὶ ἀκολουθώντας τοὺς ψάλτες καὶ ἐνθυλακώνει τοὺς πάντες μέσα σὲ μιὰ ἠχητικὴ αἴσθηση ποὺ θὰ τὴν ἀποκαλούσαμε «χρυσὴ βροχή». Οἱ ψάλτες ψέλλουν. Ἡ Ἁγία Σοφία ἀπαντᾷ. Ἡ μυσταγωγία δὲν εἶναι παρὰ ἡ συνέργεια ἀνάμεσα στὸ κτίριο καὶ τοὺς πιστούς». Professor Bissera V. Pentcheva,Hagia Sophia: Sound, Space and Spirit in Byzantium, Pennsylvania State University Press, 2017, 304 pages.
19/08/2021
